Inbreng bij Begroting 2022

De provincie Fryslân focust op de ontwikkeling van brede welvaart. Het gaat niet meer alleen om welvaart in economische termen maar ook om de waardering van de ecologische en de sociaal-maatschappelijke situatie. Brede Welvaart gaat niet alleen over het niveau van de brede welvaart ‘hier en nu’, maar ook in hoeverre dit welvaartsstreven een druk legt op volgende generaties (brede welvaart ‘later’) en op andere landen (brede welvaart ‘elders’).

Het streven naar het handelen op grond van het brede welvaart principe is een loffelijk streven, maar ons feitelijk handelen staat in schril contrast met de urgentie die nu het nieuws bepaalt met betrekking tot de Staat van het Klimaat. De recente publicaties van IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, en het KNMI is de zoveelste wake up call om de bakens te verzetten om te redden wat er te redden valt op het gebied van ons klimaat, de natuur en leefmilieu. We hebben niet alleen te maken met de Klimaatcrisis. Als afgeleide daarvan hebben we ook te maken met een biodiversiteitscrisis, een stikstofcrisis, een coronacrisis en een Waddencrisis (het KNMI-rapport benoemt het gevaar van een verdrinkende Waddenzee). Op sociaal gebied manifesteert zich een groeiende sociale ongelijkheid, dat nu ook zichtbaar is in energiearmoede. Wij zijn erg ver verwijderd van een samenleving die duurzaamheid centraal stelt. Ook de voortzetting van de huidige Friese economie is gewoon niet vol te houden op de lange termijn. In het huidige bestuursakkoord staat Lok op 1 maar met de huidige crises is dit doel fors in disbalans met de realiteit en dus verworden tot een utopie.

De VN kwam onlangs met een nieuw klimaatrapport “Code rood voor de mensheid”. Dat gaat onder meer over smeltende ijskappen op de Noordpool en een snellere temperatuurstijging van de aarde dan tot op heden was voorzien. De aarde zit inmiddels aan ruim 1 graad opwarming door menselijk toedoen. De effecten daarvan zijn onder meer ernstige overstromingen, bosbranden, verdroging van gebieden, etc. Met enige regelmaat worden we daarover geïnformeerd. Het klimaatrapport is een noodoproep om haast te maken met de doelstelling uit het Akkoord van Parijs.

Hoe gaan wij de urgentie van deze crisis serieus nemen en ons eigen beleid aanscherpen? Kan de gedeputeerde daarop reflecteren?

Voorzitter, de Partij voor de Dieren is van mening dat ook voor Fryslân code rood geldt voor het klimaat. Daarom steunen wij de motie van GrienLinks over dit onderwerp van harte en dienen we deze mee in.

Dichter bij eigen huis worstelen wij met een overbelast stroomnet. Hoewel hard wordt gewerkt om dit op te lossen: hoe zeker is het nog dat wij onze klimaatdoelen van 33% opwek gaan halen? Met Windpark Fryslan komen we nog maar op 21% zo lees ik in de beantwoording van onze technische vragen. Moeten we dus niet fors inzetten op andere manieren om onze impact op het klimaat te verkleinen? De FMF gaat nieuw onderzoek doen naar de Friese voetafdruk. Earth Overshoot Day kwam dit jaar weer drie weken eerder.

Wat gaan wij doen om fors in te zetten op het verkleinen van onze voetafdruk?

Dan energiebesparing: in het antwoord op één van onze technische vragen staat:

“Eigenlijk laat alleen de sector gebouwde omgeving energiebesparing zien. De energiebesparing in deze sector was 2019 16,6%.” En “De totale energiebesparing van alle in 2019 t.o.v. 2010 was 2,9%.”

Een totale energiebesparing van alle sectoren in 2019 ten opzichte van 2010 was 2.9%. Dat is toch een schandalig laag getal? Daarmee wordt onze klimaataanpak toch een lachertje?? Is de gedeputeerde het ermee eens dat 2.9% besparing veel te laag is en dat de inzet op dit vlak fors omhoog moet? En rechtvaardigt een overbelast stroomnet ook niet een forse verhoging van onze ambitie op dit vlak?

Kortom: Nu meer opwek een knelpunt is en code rood voor de mensheid is verkondigd, is het verstandig om op het gebied van de energietransitie fors in te zetten op wat wél kan: energiebesparing. De belangrijkste stap in de klimaataanpak, zo stelt ook het huidige bestuursakkoord. De PvdD dient samen met GrienLinks, D66, SP en PvdA een motie in om het college op te roepen om het maximale te doen om energiebesparing fors te stimuleren binnen alle sectoren alsmede te onderzoeken wat ervoor nodig is om dit doel te realiseren en de uitkomsten daarvan mee te nemen bij het op te stellen Aanvalsplan Energie besparen.

Voorzitter, in het verlengde van mijn voorgaande betoog, heb ik nog een vraag aan het College over het Herstelfonds van de Europese Unie. Het herstelfonds is een tijdelijke aanvulling op de EU-begroting met een omvang van 750 miljard euro. Nederland kan aanspraak maken op een bedrag van 6 miljard euro, maar het probleem is dat een Nederlandse inzending vertraagd wordt door de trage Kabinetsformatie. Het geld moet ultimo 2025 zijn uitgegeven. Hoe langer de formatie duurt, hoe korter de uitvoeringsperiode voor Nederland. Klimaat gerelateerde zaken zoals veenweide, renovatie en isolatie van woningen, de elektriciteits-infrastructuur en de landbouwtransitie zijn opgaven die goed passen bij de doelstellingen van dit fonds. Ik verwacht dat na de beëdiging van een nieuw Kabinet snel gestart zal worden met de indiening en uitvoering van een Nederlands plan. Is ons College daar ook al mee bezig, en zo ja, kunt u ons daarvan de laatste stand van zaken schetsen?

Tot slot, voorzitter, levert een rijke en gevarieerde culturele infrastructuur een belangrijke bijdrage aan de staat van Fryslân, gemeten aan de hand van de criteria van het brede welvaartsprincipe. De beeldende kunst neemt een belangrijke plek in de Friese cultuursector, maar komt er wat financiële ondersteuning betreft naar de mening van de Partij voor de Dieren bekaaid af. Zoals het er nu uitziet, dreigt de ondersteuningsfunctie van Keunstwurk voor de beeldende kunstenaars verloren te gaan. Een groot gemis voor deze specifieke groep, zoals ook uit de reacties vanuit het veld op te maken is. De Partij voor de Dieren steunt dan ook als mede-indiener de motie van D66 die het College oproept om vanuit de No en Moarn middelen extra budget beschikbaar te stellen voor de desbetreffende ondersteunende taak van Keunstwurk in 2022.

Dank u voorzitter.