Inbreng bij Inpas­singsplan gaswinning Ternaard

Als het aan minister Wiebes ligt gaan binnenkort twee nieuwe mijnbouwprojecten onder de Waddenzee van start: zoutwinning onder de Ballastplaat bij Harlingen en aardaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard. Mijn fractie is tegen alle vormen van mijnbouw in dit bijzonder waardevolle en mooie natuurgebied. Wij zijn daarom positief gestemd over de zeer gedegen onderbouwde reactiebrief die gedeputeerde staten onder voorbehoud naar de minister heeft gestuurd over het ontwerp inpassingplan gaswinning Ternaard.

Bij de behandeling van de Agenda Wadden 2050 hebben we opnieuw kunnen constateren hoe fragiel dit ecosysteem nu is. Van de oorspronkelijke soortenrijkdom en weelderige populaties vissen en andere dieren is allang geen sprake meer. De Waddenzee is nog maar een schaduw van wat het ooit was. Zet daar tegenover hoe talrijk de bedreigingen en verstoringen zijn waar het gebied mee te maken heeft, en het wordt duidelijk dat de toekomst van dit belangrijke Werelderfgoed heel fragiel is.

Het verbaast ons daarom ten zeerste dat de minister zo’n rotsvast vertrouwen heeft in het behoud van deze natuur, wanneer hij in dit winningsplan praat over de manieren waarop hij de bescherming van dit gebied zeker wil stellen. Wat hem betreft is het Hand aan de Kraan principe een effectief instrument bevonden bij de gaswinning in de Waddenzee. Vol zelfvertrouwen deelt hij mee dat de winning in het gebied gerechtvaardigd is omdat de gebruiksruimte nauwkeurig wordt afgestemd op de vijfjaarlijkse zeespiegelstijgingsscenario’s van het TNO. Ook de NAM verzekert ons dat de afgelopen 30 jaar de natuur bij Ameland geen schade van de gaswinning heeft ondervonden. Geen wolkje aan de lucht dus.

Of toch wel?

Wij delen de zorgen van de Waddenvereniging over de nadelige gevolgen van gas- en zoutwinning onder de Waddenzee. Er zijn wel degelijk veel onzekerheden, te beginnen met de stapeleffecten van mijnbouwactiviteiten. De minister erkende 18 augustus 2020 voor het eerst de stapelende werking van economische activiteiten en klimaatissues op het getijdengebied van de Waddenzee. In het winningsplan wordt hier echter niet over gesproken.

Wij dienen daarom de motie van GroenLinks mee in, om de minister te verzoeken de cumulatieve effecten van winningen bij de vergunningaanvraag te betrekken.

Ten tweede is er ook veel aan te merken op het Hand aan de Kraan principe. Het is inmiddels bekend dat na het dichtdraaien van de kraan de bodem nog jaren daarna kan dalen. Mijn fractie begrijpt daarom niet waar minister Wiebes zijn vertrouwen op baseert, gezien de onzekerheid van de effecten van de klimaatverandering waar het gebied ook mee te maken heeft. Daarbij komt nog dat onze Tweede Kamerfractie herhaaldelijk heeft gewezen op de gebrekkige monitoring van de mogelijke schade van gaswinning op de natuur in de Waddenzee. En wanneer die schade wél was geconstateerd, is gebleken dat de NAM zich graag in allerlei bochten wringt om de kraan toch open te houden. Eerdere achteruitgang van de kanoet en kluut waren voor de NAM namelijk geen reden om de gaskraan dicht te draaien. Nee hoor, zegt de NAM; dat de kanoet het overal in de Waddenzee goed doet, behalve in gebieden met gaswinning, komt door natuurlijke fluctuatie! Niks aan de hand! Wij zijn dan ook benieuwd naar de resultaten van het lopende onderzoek naar het Hand aan de Kraan principe.

Dan voorzitter, nog wat over het omgevingsproces Ternaard. U verzoekt de minister in uw brief om een meer uitgebreide behandeling van deze pilot. Dat onderschrijven wij.

De minister is enthousiast over dit experiment. Wij niet. Het is alleen rechtvaardiger dan wat in Groningen is gebeurd. De omgeving wordt bij deze ongewenst opgedrongen mijnbouwactiviteiten in elk geval wat gecompenseerd. Dat de NAM ter compensatie verspreid over tien jaar totaal € 60 miljoen terugpompt in de regio is niet meer dan normaal. Maar van de oorspronkelijke wens van € 448 miljoen is weinig overgebleven. Zoals de heer Douwe Adema van Feste Grun het treffend zei: er is in dit gebied sinds 1985 voor € 25,5 miljard euro gas uit de grond gehaald. En dan komen ze nu met zes miljoen per jaar. Dat is nog minder dan peanuts.” Het is, ik heb het even uitgerekend: 0,2%. Mensen verleiden met spiegeltjes en kraaltjes noemen wij dat. Er hadden dus in elk geval meer spiegeltjes en kraaltjes moeten komen.

Graag de reactie van de gedeputeerde op de hoogte van het nu toegezegde bedrag.

Wat de Partij voor de Dieren verder opvalt is dat de Waddenzee, die bij uitstek ook te lijden zal hebben onder de winning, omdat het gas vooral gewonnen gaat worden onder de Waddenzee, voor 0,0000000 % deelt in de lusten. Bizar dat de investeringsagenda zich alleen richt op de thema’s verzilting, energietransitie en sociaal economische vitaliteit, maar de natuur zelf in het Werelderfgoed volledig negeert.

Wat vindt de gedeputeerde ervan dat de Waddenzee zelf uitgesloten is van het delen in de compensatie voor het gebied?

Zo wordt maar weer eens duidelijk dat toch ook hier weer alleen de korte termijn-mensenbelangen tellen. De natuur heeft het nakijken. Die kan immers geen projectaanvraag indienen. Terwijl het straks toch de Waddenzee is die direct te maken zal gaan krijgen met onherroepelijke bodemdaling en dus met steeds kortere foerageermogelijkheden voor de vogels op het wad. Het wad dat steeds kortere periodes droogvalt tussen de getijden door.

En hoe zit het met het draagvlak? Een meerderheid van de Tweede Kamer sprak zich uit tegen gaswinning onder de Waddenzee. Zowel provincie Fryslân als gemeente Noardeast- Fryslân, als alle waddeneilandgemeenten hebben zich tegen de geplande aardgaswinning bij Ternaard uitgesproken. En ook het Manifest van de Friese overheden over gas- en zoutwinning is klip en klaar. Ook natuur- en milieufederaties zoals Milieudefensie, de Waddenvereniging en de Friese Milieu Federatie waren tegen.

Toch stelt de minister niet duidelijk dat het draagvlak in de regio ontbreekt. Kan, met deze kennis in ons achterhoofd, echt gesproken worden van een succes? Welke criteria maken dat het omgevingsproces beschouwd wordt als een succes of een falen? Wat ons betreft is meepraten uit angst, omdat de gaswinning hoe dan ook doorgaat en er dan toch maar uit halen wat er uit te halen valt, iets totaal anders dan draagvlak.

Toch is de minister van plan deze aanpak over heel Nederland uit te rollen.

Kan de gedeputeerde nog meenemen om de minister te verzoeken om een uitgebreide analyse en evaluatie van de pilot omgevingsproces Ternaard te betrekken bij zijn uitspraak over de vergunning?