Inbreng bij Kadernota

Dank u voorzitter,

Kadernota

In de Inleiding van de Kadernota geeft het College aan dat er sinds het bestuursakkoord veel gebeurd is. GS benoemt de coronacrisis, de ontwikkelingen rondom stikstof en de oorlog in Oekraïne. Wat de PvdD betreft kan daar ook de Klimaatcrisis, de Energiecrisis en de biodiversiteitscrisis aan toegevoegd worden. De stikstofcrisis is op dit moment erg actueel, maar de andere thema’s zijn de facto niet minder urgent.

De stikstofcrisis schudt de politiek en de samenleving in het hele land op. De landbouw, die verantwoordelijk is voor 46% van de uitstoot, zal zijn deel moeten leveren. Maar ook de industrie zal zijn bijdrage aan de reductie van de stikstofemissie naar evenredigheid moeten leveren. De landbouw zal moeten hervormen. Het huidige systeem kent geen winnaars, met uitzondering van de grote toeleveranciers van veevoer en pesticiden, de banken en de afnemers van de agrarische sector, waaronder de supermarkten. Esther Ouwehand heeft in het Kamerdebat van vorige week donderdag geopperd dat die organisaties zouden moeten meebetalen, of eigenlijk moeten terugbetalen wat ze ten onrechte hebben verdiend ten koste van de boeren, ten koste van de natuur en ten koste van de belastingbetaler. Ze denkt aan een heffing voor de 'grootverdieners aan dit drama'. Dat lijkt mij een goede suggestie voor ons College om in te brengen in de besprekingen met de Ministers, maar vindt ons college dat ook?

Voorzitter, Als de natuurlijke ecosystemen instorten, en dat is precies wat nu gaande is, stort uiteindelijk ook de economie onvermijdelijk in. De rechter heeft de overheid met het schrappen van de PAS regeling opgedragen passende maatregelen te nemen, omdat de staat dit decennialang verzuimd heeft. Het is de prijs van achterstallig onderhoud. We moeten dus stoppen met het gepraat en overgaan tot actie om zo snel mogelijk het plan van Minister Van der Wal te gaan uitvoeren. Het is nu of nooit. Nog langer wachten betekent nog harder ingrijpen op een later moment wat in de ogen van de PvdD beter kan worden voorkomen. Nederland behoort wereldwijd tot de landen met de hoogste veedruk. Daardoor is een stevige inkrimping van de veestapel onontkoombaar. Sommige natuurgebieden, en niet alleen de Natura2000 gebieden, in ons land, zijn nu al extreem overbelast door stikstof en wel zodanig dat er nauwelijks of geen ruimte is om nog enige stikstofuitstoot toe te laten. Er ligt nu een pot met geld van bijna 25 miljard euro klaar voor deze transitie. Laten we ervoor zorgen dat deze pot goed besteed wordt. Dan profiteren de omgeving, boeren, burgers en dieren. In plaats van de grote agrobedrijven.

Eerder deze ochtend is de nalatenschap van 5 miljoen structurele ruimte voor het nieuwe college aan de orde gekomen. Voor de PvdD is het discutabel of de instandhouding daarvan coute que coute in stand gehouden moet worden. De praktijk is dat de 5 miljoen structureel in wezen niets anders is dan dat het bedrag jaar in jaar uit uit de VAR gehaald wordt. Ik sluit graag aan bij de suggestie van mevrouw Jansen van de Partij van de Arbeid om dit punt zo mogelijk nader uit te diepen met de gedeputeerde en zijn financiële specialisten. Ik ga ervan uit dat de gedeputeerde daartoe bereid is. Misschien kan de gedeputeerde dat ook toezeggen?

Voorzitter, ik ga nu over tot deel 2 van mijn betoog: Zero Based Budgetting.

Zero Based Budgetting

Leefbaarheid en ook Kunst en Cultuur zijn volgens het College geen kerntaak. Dat mag volgens de letter zo zijn, maar beide thema’s dragen in hoge mate bij aan het begrip Brede Welvaart. En brede welvaart is toch de hoeksteen van het Coalitieakkoord? Juist onze provincie kenmerkt zich door een sterke mienskip. Deze verdient blijvende ondersteuning, ook vanuit de Provinciale overheid.

Het College stelt voor om in een provinciale netwerkstructuur de coördinatie van de Mienskipsinitiatieven te laten verzorgen door Streekwurk en niet meer door Doarpswurk. Streekwurk opereert regionaal en is onderdeel van de provinciale organisatie. Doarpswurk staat al meer dan 40 jaar midden in de Mienskip. Die kennis, ervaring en laagdrempeligheid weggooien vindt de Partij voor de Dieren een vorm van kapitaalvernietiging, waarvoor iedere noodzaak ontbreekt. Dat geldt eveneens voor het aan Doarpswurk verbonden Netwerk Duurzame Dorpen. Mede in het kader van de lopende en nog komende klimaatopgaven in het kader van de Regionale Energie Strategie kan Duurzame Dorpen een belangrijke bijdrage leveren in het adviseren en betrekken van de inwoners van Fryslan bij de energietransitie. Dit netwerk zou naar onze mening eerder uitgebouwd dan ingekrompen moeten worden.

Voorzitter, de Partij voor de Dieren is tegen het voorstel om op termijn de subsidierelatie met de Stichting Doarpswurk en het Netwerk Duurzame Dorpen te beëindigen. Wij hebben meer gevoel bij het voorstel van Doarpswurk om de activiteiten van Streekwurk op dit vlak in de reeds bestaande stichting Doarpswurk te integreren, waarbij het overigens ook mogelijk moet zijn om een nader in te vullen structurele bezuiniging te kunnen effectueren.

Bezuinigen op Kunst en Cultuur vinden wij ook een slecht idee. In de Cultuurnota Nij Poadium wordt aan de Culturele infrastructuur in Fryslan veel lof toegezwaaid. Een goede culturele infrastructuur is belangrijk voor de staat van de brede welvaart. Cultuur inspireert en verbindt. Ook hiervoor geldt bezint eer ge begint en gooi niet zomaar weg wat in de afgelopen decennia zorgvuldig is opgebouwd.

Voorzitter, In de benchmark van CEBEON is te lezen dat Fryslan ten opzichte van andere provincies met name op het onderdeel Natuurontwikkeling relatief weinig middelen en personeel in zet. Fryslan blijft, aldus CEBEON, ver achter bij het ontwikkelen en inrichten van nieuwe natuur, zoals afgesproken is in het Natuurpact. Van de totale opgave uit het Natuurpact, dat in 2027 gerealiseerd moet zijn, moet Fryslan in 2020 nog ruim de helft realiseren. En dit terwijl de zorg voor Natuur, Milieu en Landschap toch echt een kerntaak van de Provincie is. De gedeputeerde heeft in de commissie aangegeven dat er dit najaar een update komt van de stand van zaken van het natuurpact. Behelst die update dan ook een voorstel hoe de opgelopen achterstand kan worden ingelopen? Graag een reactie van de gedeputeerde.

Mede ten behoeve van de zorg voor natuur en landschap ontvangen instellingen als de Friese Milieufederatie, het Fryske Gea en de stichting Erfgoed Natuur en Landschap Provinciale subsidie. In het licht van de benchmark vinden wij het vreemd dat GS op het werk van deze instellingen wil bezuinigen. Het werk van deze instellingen behoort immers ook tot de kerntaak van de Provincie om gezonde natuur en een vitaal landschap te behouden. Ook graag hierop een reactie van de gedeputeerde.

Voorzitter, tenslotte ga ik nog kort in op de moties en amendementen waar de Partij voor de Dieren bij betrokken is.

Moties en amendementen

Bij de Kadernota dienen wij, samen met de FNP, een motie in om nader te onderzoeken hoe plantaardige eiwitten een rol kunnen spelen bij de versterking van de economische positie van de agrofoodsector en hoe Dairy Valley binnen dit thema kan aansluiten, samen met de NOM. Plantaardige eiwitten kan de succesvolle nichemarkt zijn die Dairy Valley zoekt om haar duurzame ambities te kunnen vervullen. Vanuit de NOM vernemen we dat diverse bedrijven in de regio al bezig zijn met een verschuiving van dierlijk naar plantaardig, maar dat er nog geen actieve samenwerking is met Dairy Valley. Grote spelers zoal Vion en Friesland Campina brengen inmiddels plantaardige producten op de markt. Wij verzoeken GS daarom om onderzoek te doen naar de kansen die plantaardig eiwit biedt en dit mee te nemen bij de evaluatie van Dairy Valley.

De Partij voor de Dieren mede-indiener van het amendement van de SP die oproept om eerst de effecten van Zero Based Budgetting, die gericht zijn op de gehele provinciale begroting, in beeld te brengen alvorens Provinciale Staten een complete en integrale afweging kunnen maken.

Samen met de SP, D66, Grien Links en fractie Van Swol dienen wij als één blok een motie in die oproept te onderzoeken of de ondersteuningsstructuur Mienskipsinitiatieven voor 1 juli 2023 kan worden uitgewerkt conform de optie van een gedeeltelijke integratie van Streekwurk in de Stichting Doarpswurk, waarbij ook het Netwerk Duurzame Dorpen kan worden aangetakt.

Tot slot dienen we de moties van Grien Links “Water, klimaat en veenweidegebied toevoegen als donkere wolk” en D66 “Eerst beleid dan geld” mee in.

Voorzitter, tot zover mijn inbreng.