Inbreng ener­gie­pro­gramma

Voorzitter, de urgentie van de energietransitie is groot. Het IPCC luidt de noodklok. In alle scenario’s van het IPCC-rapport zal de grens van 1,5 graad wereldwijde temperatuurstijging al bereikt worden over ongeveer tien jaar. Dat is tien jaar eerder dan verwacht. Bij zo’n grote urgentie passen ook grote doelen. Deze missen wij in dit energieprogramma.

Volgend op de meest recente Europese Klimaatwet, heeft het Kabinet Rutte IV de Nederlandse CO2 doelstelling inmiddels verhoogd van 49% naar ten minste 55% CO2 reductie in 2030. De PvdD vindt dat de provincie Fryslân hier op zijn minst bij zou moeten aansluiten. Wij doen hierbij samen met GrienLinks de SP en D66 middels de motie “hogere CO2-reductie” een oproep om de Friese CO2 doelstelling voor 2030 in lijn met het Rijksbeleid te brengen.

Voorzitter, de Partij voor de Dieren heeft vraagtekens bij de voorgestelde energiemix van het energieprogramma, die niet volledig duurzaam is. CO2 opslag, biomassa, restwarmte van vervuilende industrieën en mestvergisters horen niet thuis in een duurzame samenleving. Als het aan ons ligt worden biomassa en mestvergisting en ook CO2 opslag en kernenergie buiten het energieprogramma gelaten. De Partij voor de Dieren pleit voor een landelijk verbod op biomassa en mestvergisters. Wij betreuren het dat de provincie wél op deze manieren van niet-duurzame energie-opwek inzet en zullen om die reden niet instemmen met dit Energieprogramma.

Wat wil de PvdD dan wél in de energiemix? Echte duurzaamheid betekent wat ons betreft een forse inzet op energie uit zon en wind, aangevuld met onder meer aquathermie, geothermie en groene waterstof, mits veilig. De laatste 3 zullen misschien pas na 2030 een echte rol gaan spelen, maar de provincie zou alles uit de kast moeten halen om de komst ervan de komende jaren zoveel mogelijk te stimuleren.

Het allerbelangrijkste is echter dat we onze energiebehoefte zoveel mogelijk terugschroeven. Want wat je niet verbruikt, hoef je ook niet op te wekken. Wij willen fors inzetten op energiebesparing en de totale energievraag in Fryslân zo snel mogelijk verminderen door het woningenbestand te verduurzamen en onze Friese voetafdruk te verkleinen door consuminderen.

Voorzitter, de energietransitie dreigt te stagneren door een overbelast stroomnet en dat baart ons zorgen. Wij lezen in het Energieprogramma dat de provincie deze problemen serieus neemt en dat maatregelen genomen worden om het stroomnet zo snel mogelijk aan te passen op de grotere elektriciteitsvraag van de komende jaren.

Op dit moment is in Fryslân nauwelijks ruimte op het stroomnet voor nieuwe energieprojecten. Plannen van (lokale) energiecoöperaties en particulieren stagneren omdat zij hun opgewekte stroom niet kwijt kunnen op het net. Maar juist duurzaamheidsinitiatieven van onderop zijn belangrijk om te ondersteunen in de energietransitie. Wij willen graag dat hiervoor ruimte blijft op het net. Op dit moment sluit netbeheerder Liander nieuwe gebruikers aan op volgorde van binnenkomst: wie het eerst komt het eerst maalt. Zoals ook blijkt uit een recent persbericht, vraagt Liander de provincie en de gemeenten om een richtlijn op dat punt. Is het College van plan om op deze uitnodiging van de netbeheerder in te gaan?

Met de motie “Netruimte voor kleine projecten” roepen wij het College op om in overleg te treden met de netbeheerder, met het doel om te onderzoeken op welke wijze netruimte kan worden gereserveerd voor lokale initiatieven en particulieren. GrienLinks en de SP dienen deze motie mee in.

Voorzitter, wij vinden het een verkeerde oplossing om de komst van zonnepanelen en andere elektrische energiesystemen te ontmoedigen om het net te ontlasten. In plaats daarvan zou fors meer ingezet moeten worden op netmodernisering, energieopslag, energiebesparing en het verminderen van de warmtevraag. Een nieuw netwerk van opslagtechnieken kan een duurzame reservecapaciteit voor het stroomnet bieden. De provincie ziet voor zichzelf een regisserende rol in het opstellen van een inventarisatie naar welke opslag technologieën en methodes geschikt zijn voor Fryslân en haar energiesysteem.

Hier is nog een wereld te winnen. Naast opslag bij grotere opweklocaties en bij onderstations van netbeheerders kunnen ook kleinschalige systemen, zoals thuisbatterijen, kantoorbatterijen, buurtbatterijen en andere opslagsystemen een belangrijke rol spelen bij het vormen van een robuust stroomnet in Fryslân. Ook Liander benadrukt het belang van thuisbatterijen. Deze focus op kleinschalige oplossingen missen wij. Kan de gedeputeerde haar visie geven op dit punt?

Er zal bij de inventarisatie ook in kaart gebracht worden hoe Vehicle to Grid een rol kan spelen in het Friese energiesysteem. Ziet de gedeputeerde met ons de grote potentie van V2G laadpalen, gekoppeld aan zonnepanelen op daken in de wijk, zoals dat bijvoorbeeld nu het geval is in de Utrechtse wijk Lombok, die in 2015 de wereldprimeur had? Graag een reactie.

Wij zien de potentie en het grote belang van energieopslag onvoldoende terug in het energieprogramma. Daarom dienen wij een motie in waarbij wij uitspreken dat energieopslag en conversie belangrijke randvoorwaarden zijn voor het halen van de klimaatdoelen. Wij verzoeken daarbij het college om bij de inventarisatie niet alleen te focussen op opslag bij grotere opweklocaties en bij onderstations van netbeheerders, maar ook te kijken naar de mogelijkheden voor thuisbatterijen, kantoorbatterijen en buurtbatterijen andere kleinschalige opslagsystemen. SP en GL dienen deze motie mee in.

In relatie tot de netcapaciteit zou er wat ons betreft dan ook geen ruimte moeten worden gegeven aan grote energieslurpers als datacenters. Wij dienen de motie van de SP daarover mee in.

Tot slot voorzitter, is het van belang dat de energietransitie zoveel mogelijk van onderop vorm krijgt. De motie “burgertop voor energiebesparing” van GrienLinks vraagt aandacht voor het belang van het zo goed mogelijk betrekken van burgers bij energiebesparing en de uitrol van de klimaataanpak. Deze motie sluit aan bij onze visie op energiebesparing en dienen wij dan ook graag mee in. Daarnaast is, om het draagvlak voor de energietransitie te verhogen en hoog te houden, een goede verdeling van lusten en lasten noodzakelijk. Ook voor de lage inkomens moet de energietransitie wel haalbaar en betaalbaar blijven. Zo ligt er een grote herstructureringsopgave van een groot verouderd woningbestand in Fryslân waar relatief veel minima wonen. Wij dienen dan ook de moties van de PvdA “Prioriteit geven aan mensen met een smalle beurs” en “Dorpshuizen en energiecoöperaties” mee in, evenals de SP-motie “Eigen energiecoöperatie”.

Tot zover mijn inbreng. Dank u voorzitter