Vragen over kunstgras

Geachte mevrouw Van der Zanden,

Uw schriftelijke vragen op grond van artikel 41 van het Reglement van Orde, binnengekomen op 1 november 2017 beantwoorden wij als volgt. Voor deze beantwoording is uitstel van de beantwoording aangegeven omdat wij anders niet binnen de termijn uw vragen konden beantwoorden.

lnleiding:

In het openstellingsbesluit lepen Mienskips Fûns 2017-3 dd 14 september 2017 staat dat een aanvraag om kunstgras onder bepaalde voorwaarden in aanmerking kan komen voor een subsidieregeling*. In Nederland liggen zo'n 1800 kunstgrasvelden waarvan meer dan 90 procent met rubbergranulaat is gevuld. Vorig jaar kwam het gebruik hiervan in opspraak na een Zembla reportage, omdat de rubberkorrels kankerverwekkend zouden zijn. Het RIVM deed vervolgens onderzoek en concludeerde dat de sportvelden veilig zijn voor de volksgezondheid. Nieuw onderzoek van de Vrije Universiteit van Amsterdam (VU) bestrijdt dit echter**. Onlangs was opnieuw een aflevering van Zembla te zien met nieuwe feiten over de milieurisico's van rubbergranulaat'. Onder kunstgrasmatten en ook in de bermen om kunstgrasvelden wordt zware vervuiling aangetroffen met zware metalen zoals zink en kobalt, die uit de versnipperde autobanden lekken. Te zien is hoe mannen in beschermende pakken de bodem saneren onder oude kunstgrasvelden. Dergelijke bodemsaneringen zijn geen uitzonderingen: veel meer gemeenten worstelen met dit probleem, zo blijkt uit rapporten die Zembla ontvangt. Het gaat vaak om ernstige bodemverontreiniging die met hoge kosten gepaard gaat: saneren kost gemeenten meer dan 100.000 euro extra.

Daarnaast brengen rubbersnippers mogelijk ook risico's voor milieu en gezondheid met zich mee, doordat ze verwaaien naar bermen en sloten. Naar dergelijke milieurisico's is nog nooit onderzoek gedaan. Bij veel kunstgrasvelden blijken korrels echter in de bodem rondom de velden te verdwijnen en in het slootwater. Onderzoek toont aan dat maar liefst 20 tot 50% van het aangebrachte rubber verdwijnt. Bij een aantal onderzochte bermen bleek inderdaad dat er sprake was van een sterke verontreiniging met zink en ook kobalt. In de Wet Bodembescherming staat dat de bodem niet verontreinigd mag worden. En als dit wel gebeurt, moet dit opgeruimd worden. Overtreding van de Wet Bodembescherming ( art.13) is een economisch delict Het Recycling Net werk heeft aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie'. Het RIVM heeft aangekondigd nieuw onderzoek te doen naar de milieurisico's van rubbergranulaat.

Wij hebben hierover de volgende vragen:

Vraag 1: Wordt in het Openstellingsbesluit lepen Mienskip Fûns 2017-3 d.d. 14 september 2017 met kunstgras inderdaad bedoeld kunstgras met rubbergranulaat?

Antwoord vraag 1: Binnen het lepen Mienskip Fûns worden niet specifiek kunstgrasvelden met rubbergranulaat bedoeld. Ook kunstgrasvelden met kunststofkorrels kunnen subsidie ontvangen.

Vraag 2: Heeft u kennis genomen van de recente berichtgeving van Zembla over de gevaren van rubbergranulaat?

Antwoord vraag 2: Ja. De recente berichtgeving geldt desondanks meer voor onze gemeenten aangezien deze verantwoordelijkheid bij hen ligt.

Vraag 3: Is u bekend hoeveel kunstgrasvelden zich bevinden in Fryslân en hoeveel er nog gepland staan?

Antwoord vraag 3: Vanuit het lepen Mienskip Fûns zijn tot nu toe vier kunstgrasvelden gesubsidieerd. In 2016 drie in de regio Zuidoost Fryslân en in 2017 een in de regio Noordoost Fryslân. Het kunstgrasveld in de regio Noordoost Fryslân is recentelijk onbruikbaar geworden door brandschade. Na de aanleg van het kunstgrasveld in de regio Noordoost Fryslân kwam de discussie over de gevaren van rubbergranulaat. Op dit moment zijn er geen aanvragen voor kunstgrasvelden.

Vraag 4: Met het oog op bovenstaande feiten en onzekerheden over rubbergranulaat: erkent u de risico's voor het milieu en de volksgezondheid die rubbergranulaat met zich meebrengt? Zo nee, waarom niet?

Antwoord vraag 4: Wij volgen de landelijke ontwikkelingen op dit gebied. Het is de taak van het ministerie om, wanneer zij dat nodig acht, maatregelen te nemen.

Vraag 5: Bent u het met ons eens dat we de bodem en wateren (random de kunstgrasvelden) moeten koesteren, en dat het gebruik van rubbergranulaat vanwege de bodemverontreiniging een overtreding is van de Wet Bodembescherming? Zo nee, waarom niet?

Antwoord vraag 5: Over het algemeen geldt, o0k in kader van de Wet bodembescherming (Wbb), een zorgplicht voor bodemwater. Er moet worden voorkomen dat door welke oorzaak dan ook grondwater wordt verontreinigd. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat meldt op de vraag "Valt de toepassing van instrooirubber op kunstgrasvelden onder het Besluit bodemkwaliteit" (Bbk) hierover dat dit geen overtreding is en dat de toepassing kan worden toegestaan. Voor zover het Bbk van toepassing is zal gelden dat de betreffende gemeente waar de toepassing heeft plaatsgevonden, het bevoegd gezag heeft. Ook voor de daarmee samenhangende zorgplicht van art. 13 Wbb (voor de bodem) en art. 7 Bbk (voor het oppervlaktewater). De provincie is daarnaast ook bevoegd gezag voor de zorgplicht van de Wbb.

Toelichting

Er zijn echter verschillende typen rubbergranulaat, die gebruikt worden als instrooirubber op kunstgrasvelden, zoals rubbergranulaat van personen- en bedrijfsautobanden (S BR -rubber), rubbergranulaat op basis van thermoplastisch-elastomeren (TPE) en rubbergranulaat op basis van elastomeren (EPDM). Rubbergranulaat op basis van TPE en EPDM dat speciaal gemaakt is voor deze toepassing, voldoet in de meeste gevallen aan de definitie van een steenachtige bouwstof en valt daarom onder de werking van het Besluit bodemkwaliteit. Rubbergranulaat van personen- en bedrijfsautobanden valt niet onder het Besluit bodemkwaliteit. Bij toepassing moet de toepasser invulling geven aan de zorgplicht (art. 13) uit de Wet bodembescherming om ervoor te zorgen dat de bodem niet verontreinigd wordt. Het is niet mogelijk om vooraf algemene uitspraken te doen over of voldaan wordt aan de zorgplicht. Of sprake is van een juiste toepassing van de zorgplicht is afhankelijk van de specifieke omstandigheden zoals de keuze van het materiaal, de opbouw van het kunstgrasveld en de maatregelen die tijdens de gebruiksfase genomen moeten worden.

Vraag 6a: De provincie stimuleert de aanleg van kunstgrasvelden door subsidie te verstrekken middels het lepen Mienskip Fûns, zoals blijkt uit het derde openstellingsbesluit van 2017. Kunt u aangeven wat de provincie nog meer doet om de aanleg van kunstgrasvelden in FrysIân te stimuleren?

Antwoord vraag 6a: Niets.

Vraag 6b: Met het oog op bovenstaande feiten: bent u bereid het voorzorgsprincipe te hanteren en te doen wat in uw bevoegdheid ligt om het toe passen van rubbergranulaat in de provincie te ontmoedigen, waarbij in ieder geval de voorwaarden van bestaande subsidieregelingen worden aangepast, in ieder geval tot de resultaten van het vervolgonderzoek van het R1VM bekend zijn? Zo ja, wat bent u voornemens te gaan doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord vraag 6b: Zoals eerder gesteld geldt voor toepassing van rubberkorrels een zorgplicht. Toepassing van rubberkorrels in bodem valt mogelijk (zie antwoord en toelichting bij vraag 5) onder het Besluit bodemkwaliteit. De zorgplicht geldt voor iedereen (de toepasser, gebruiker en eigenaar). Het bevoegd gezag in het kader van de toepassing van de rubberkorrels of de vergunningverlening voor de aanleg van het kunstgrasveld (in beide gevallen de gemeente) kan extra eisen stellen en handhavend optreden als gehandeld wordt in strijd met de zorgplicht. De provincie is in dergelijke gevallen weliswaar ook bevoegd gezag voor de zorgplicht, maar in beginsel niet leidend.

Vraag 7: Bent u bereid te doen wat in uw bevoegdheid ligt om in afstemming met Wetterskip Fryslân in kaart te brengen of, en in welke mate, er sprake is van verontreiniging van de bodem en water rondom bestaande kunstgrasvelden, om de veiligheid van kinderen en andere gebruikers van het terrein te kunnen garanderen?

Antwoord vraag 7: Vooralsnog zou dit via de FUMO binnen de bevoegdheid van de provincie kunnen liggen, maar daarbij dient te gelden dat de gemeente en/of Wetterskip Fryslân in beginsel leidend is, zie ook de beantwoording van vraag 5 en 6. Algemeen kan ter relativering warden gesteld dat indien diffuse verontreiniging vanuit autobandrubber plaats vindt, dit zeer breed is en zich niet beperkt tot de sportvelden, maar dit overal plaatsvindt waar auto's rijden. Immers autobanden slijten en dit materiaal komt ook direct in lucht, bodem en water. In hoeverre dit ook meetbaar is in oppervlakte water en direct een gevaar is niet bekend. Binnen het landelijk bodemconvenant is deze problematiek geen prioriteit en is ook niet meegenomen in de bodemagenda van de provincie Fryslân.

Algemeen

Bij toepassing korrels in sportvelden moet ook de vraag gesteld warden of dit gaat om toepassing "autoband" rubber en of als dit als instrooimateriaal is gebruikt en/of als toevoeging als de funderingsmateriaal. In het als instrooimateriaal zal er zeer weinig directe invloed op de bodem zijn. In het tweede geval zal er mogelijk bij afbraak enige invloed kunnen zijn op de bodem . Ook is hier in Fryslân denk ik nog niet bekend in welke velden er in de funderings- opbouwconstructies dit "bandenrubber" is toegepast Daar waar dit wel het geval is zou de route van verspreiding van mogelijke verontreinigingen via drainage van deze velden kunnen warden opgespeurd door dit drainagewater te onderzoeken op de betreffende verontreinigende componenten. Via deze drainage worden componenten afgevoerd naar het oppervlaktewater. Uit onderzoeken blijkt dat vooralsnog dit effect zeer gering wordt ingeschat.. In hoeverre ook werkelijke directe humane risico's ontstaan als gevolg van bodemverontreiniging door van mogelijk vrijkomende stoffen is hier niet direct te zeggen omdat dit van vele factoren afhankelijk is. (vrijkomende concentraties, contactmogelijkheid, beschikbaarheid, tijdsduur van etc.)

Hoogachtend,

Gedeputeerde Staten van Fryslân