Inbreng bij Tusse­ne­va­luatie Nota Weide­vogels 2014-2020

Dank u wel voorzitter,

De Tussenevaluatie over het beleid rond de weidevogels in deze provincie is wat mijn fractie betreft een droevig stemmend document. In de gebieden waar agrarisch natuur- en weidevogelbeheer wordt toegepast is de teruggang van de weidevogel min of meer gestopt, maar daarbuiten, dus in het grootste deel van deze provincie, dalen de aantallen in rap tempo. Wij vinden dit onacceptabel. Temeer omdat de oorzaak bekend is en de oplossing simpel is en voor de hand ligt.

De grote vijand van de weidevogel is de drijfmest. waar alleen raaigras op gedijt en nog goed ook. Maar het verhindert alles wat niet op raaigras lijkt, te groeien. Andere grassen, bloemen, kruiden, het bodemleven, kortom de biodiversiteit, het verdwijnt allemaal door de drijfmest. In dit probleem ligt meteen ook de oplossing. Het enige wat een melkveehouder hoeft te doen is een deel van zijn land, bijvoorbeeld een strook van vier meter langs alle slootkanten vrij te houden van drijfmest. En vrij te houden van kunstmest.

Binnen de kortste keren komen andere grassen, kruiden, bloemen weer terug en herstelt het bodemleven zich. En als zo'n boer dan ook nog een of twee keer de maaidatum\ uitstelt op die randen kan hij van die stroken prachtig geneeskrachtig gras en hooi winnen. Zijn eigen medicijnkastje. Dat spaart veeartskosten uit. En als hij de indeling van die nieuwe stroken gras een beetje coördineert met zijn collega's, dan krijgen we mooie stroken aaneengesloten kruidenrijke en bloemrijke banen door het Friese weidelandschap. Boordevol insectenleven en voer voor weidevogels.

Afgelopen zaterdag zei de Leeuwarder burgemeester Crone in een interview in de LC: “Bij mijn huisje aan het Tjeukemeer hoor je geen vogel meer. Het zou zo mooi zijn als Fryslân de eerste plek is waar de biodiversiteit herstelt”. Die woorden zijn mij uit het hart gegrepen.

De oplossing is simpel. Maar het probleem is dat de boeren dat anders zien. Zij denken dat kruidenrijk gras hun inkomen aantast. Maar het tegendeel is het geval. Uit praktijkonderzoek blijkt dat de melkproductie niet omlaag gaat wanneer tot 30% van het raaigras wordt vervangen door kruidenrijk gras. Hoe moeilijk kan het zijn? Wij vragen geen 30% , maar een strook langs de slootkanten zou al het verschil kunnen maken. Opgeteld beslaan die stroken vele malen het areaal dat nu voor agrarisch natuurbeheer wordt gebruikt..

Voorzitter, mijn fractie heeft een donkerbruin vermoeden hoe het komt dat boeren niet bereid zijn om zo'n strookje kruidenrijk gras te laten groeien. De belangrijkste reden is dat ze er niet voor worden betaald. Maar een boer heeft van die kruidenrijke randen geen schade. Sterker nog, met zo'n strook kruidenrijk gras haalt een boer in feite zijn eigen medicijnkastje in huis. Uit het onderzoek waar ik het eerder over had blijkt namelijk dat het bijvoeren met kruidenrijk gras de melkproductie niet aantast en zorgt voor een betere conditie van het vee. En dat bespaart veeartskosten. Wij kunnen als Provincie boeren niet dwingen om stroken kruidenrijk gras te laten ontstaan. Maar we kunnen ze wel een handje helpen. In de Wet Natuurbescherming is namelijk vastgelegd dat het verboden is om beschermde vogels te doden of hun nesten te vernielen. De sleepslang en de maaibalk doen dat precies. Er staan zware straffen op het overtreden van die Wet. De sancties lopen van maximaal 20.000 euro tot een jaar gevangenisstraf.

De wetgever heeft het dus kennelijk gezien als een serieuze overtreding. Tegen die achtergrond is het absurd dat er onvoldoende gecontroleerd en gehandhaafd wordt. In de Tussenevaluatie zegt het College dat ze extra gaat toezien op de handhaving van de Wnb. Gedeputeerde Kramer is in gesprek met de sector over de concrete invulling van de zorgplicht die boeren hebben als het gaat om de bescherming van weidevogels. Mijn fractie staat op het standpunt dat over zorgplicht niet gesproken moet worden. Zorgplicht moet worden gedaan. Boeren en burgers horen de wet te kennen en dienen deze na te leven. Zo niet dan volgen sancties.

En dat is wat de Provincie nu maar eens moet gaan doen. Zorgen dat er stevig gecontroleerd wordt en zonder pardon boetes uitdelen. Wat is het nou voor moeite om voordat je met een sleepslang of maaibalk aan de gang gaat even te kijken of te laten kijken of er nesten in je land zitten? Er zijn in Fryslân vogelliefhebbers genoeg die daaraan mee willen werken. En als er zo'n nest gevonden is dat te beschermen.

De eerste reactie van de boeren zal waarschijnlijk zijn dat dat weer een hoop rompslomp voor hen betekent. Voorzitter, hij kan deze rompslomp en eventuele boetes voorkomen door langs alle slootkanten een strook kruidenrijk gras te laten groeien. Vogels zijn niet op hun achterhoofd gevallen en kiezen als zij de keus hebben dan liever voor een voedselrijk plekje gras om te nestelen in plaats van een kaal stuk raaigras.

Het gaat ons erom dat ze een duwtje in de goede richting krijgen. En wat wij voorstellen is helemaal niet zo bijzonder, wij stellen voor dat de Provincie zorgt voor strikte naleving van de Wet. En wij reiken boeren ook de oplossing aan om niet met die wet in aanvaring te komen, namelijk de kruidenrijke stroken langs de slootkant. Qua grasproductie kan dit nooit een probleem zijn, want de laatste twee jaar komen de meeste gangbare boeren om in het gras.

Het mooie van deze aanpak is dat de gangbare melkveehouders in Fryslân meer dan een dubbelslag kunnen slaan. Met het ontzien van de nesten en het maken van bloem- en kruidenrijke stroken langs de slootkanten voldoen ze in één klap aan hun zorgplicht en aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ze creëren een medicijnkast voor hun vee en zorgen voor een locale verbetering van het bodemleven. Ze zijn, als dit massaal wordt opgepakt in één klap als Friese gangbare melkveehouderij vooroploper als het gaat om herstel van de biodiversiteit. Ik zeg met nadruk massaal, want ook boeren die aan Agrarisch Natuurbeheer doen zouden deze stroken moeten aanleggen. Er mankeert namelijk ook nog wel wat aan deze gesubsidieerde biotopen.

Voorzitter, er zal vast nog wat geduw en getrek nodig zijn om dit plan met een campagne voor elkaar te krijgen. En ons voorstel zou zijn om het Living Lab hier voor in te schakelen. Het mooie is dat de aanleg van bloem- en kruidenrijke stroken langs de slootkant dit komende voorjaar al kan beginnen, het kost de boer niks en het is een eerste goede stap naar een duurzame oplossing voor een probleem waar het imago van de melkveehouder een enorme positieve boest mee krijgt..

Voorzitter, er zijn een aantal moties ingediend waarvan ik er twee even kort wil bespreken. De motie om geld uit te trekken voor het in elk geval afmaken van lopend onderzoek vindt mijn fractie een goed plan en zal dat steunen. Dan ligt er nog een motie om het areaal natuurbeheer uit te breiden. Wij hebben deze motie niet mee ondertekend, omdat wij vinden dat agrarisch natuurbeheer zoals het nu is vorm gegeven geen echt duurzame oplossing voor het probleem rond de weidevogels is. Dat blijkt ook wel uit de evaluatienota, omdat de afname in deze gebieden weliswaar wordt gestopt, maar er van aanwas nauwelijks sprake is. En de biotoop ook nog wel verbeterd kan worden.

In onze visie is uitbreiding van het natuurbeheer, uitbreiding van een verdienmodel. Maar een verdienmodel dat gebaseerd is op subsidie is kwetsbaar en betekent nog niet dat het bij alle deelnemers ook tussen de oren zit. En dan zal op een bepaald moment plotseling blijken dat het toch niet leidt tot een structurele oplossing van de problemen rond biodiversiteit en weidevogels. Wanneer de subsidie onverhoopt moet worden afgebouwd of het contract wordt beëindigd vanwege bedrijfsbeëindiging. Dan kan het zomaar gedaan zijn met dat weidevogelbeheer op dat areaal. Dag geld, dag weidevogels!

We zullen wel voorstemmen om de teruggang te stoppen en de aantallen weidevogels omhoog te krijgen, maar echt duurzaam wordt het pas wanneer alle boerenland weer meelift. Tijdens een bijeenkomst vorige week van het Landbouwkundig Werkverband ven de Fryske Akademie en het Fries Landbouwmuseum heeft Cor Kwakernaak, voormalig graslanddocent van van Hall het nog gezegd. Ik citeer: “Nederland heeft 300.000 kilometer aan slootkanten in en rondom graslanden. Als boeren dus een strook van vier meter langs de sloten kruidenrijk maken, creëren ze in één klap 120.000 hectare kruidenrijk grasland. Daarmee kunnen ze de biodiversiteit een enorme impuls geven.” Eind citaat

Zo is het maar net.

En.... boeren krijgen immers nu al zo'n 400 euro per hectare bedrijfstoeslag uit het Europese Landbouwbeleid! Dat betalen wij met zijn allen. En daar hoeven ze momenteel niets extra's voor te doen. Gemiddeld per bedrijf komt dit neer op 20.000 -25.000 euro per jaar.

Waarom wachten totdat de vergroening echt een voorwaarde wordt!

Wil je als Fryslân nou voorop lopen of wil je dat niet?!

Dank u wel.

Klik hier voor de bijbehorende motie Plan de Campagne

Klik hier voor de motie controle en handhaving sleepslang weidevogels --- deze is aangenomen!