Inbreng bij Start­no­titie Circu­laire economie

Dank u wel voorzitter.

Wij zijn blij dat het college, nadat onze collega's van de Christen Unie daar om gevraagd hebben, is gekomen met een startnotitie over de circulaire economie.

De economische ontwikkelingen van de afgelopen decennia hebben geleid tot een wegwerpeconomie. In zo'n economie worden grondstoffen, schaars of niet, gebruikt alsof er geen einde aan komt. De levensduur van producten wordt soms bewust verkort zodat de consument wel gedwongen wordt om iets nieuws te kopen. Het is een economisch model waarvan wel vaststaat dat het niet houdbaar is en dat het krakend tot stilstand zal komen. We kunnen gaan zitten wachten tot het zover is, maar het is veel handiger om nu vast over te schakelen naar een economisch model dat niet gebaseerd is op méér,méér, méér, maar op beter, beter, beter.

De transitie naar een circulaire energie-neutrale samenleving kan wat ons betreft niet snel genoeg gaan. Wij denken dat de plannen van Urgenda om al in 2030 zo'n circulaire energie-neutrale maatschappij te hebben gerealiseerd, zeker realistisch zijn. Er moeten daarbij op verschillende nivo's nog wel een paar knoppen om.

In de politiek, bij producenten, maar ook bij consumenten.

De rol die de provincie hierin kan spelen is betrekkelijk klein, maar daarom is het wel van belang dat ze de mogelijkheden die er zijn ook volledig benut. Wat dat betreft is deze startnotitie wat ons betreft iets te mager. De nadruk ligt vooral op water en landbouw. Maar er is zoveel meer.

Het college noemt water en landbouw iconen van de Friese economie. Tsja, dat is maar met welke bril je er naar kijkt. Bij Wetsus wordt baanbrekend onderzoek verricht op allerlei terreinen die met water te maken hebben. Maar op de kwaliteit van het Friese water zowel in de sloot als in de diepe ondergrond is nog wel het een en ander aan te merken. En dat komt weer omdat een groot deel van de activiteiten op het land niet of nauwelijks circulair zijn. En daar, voorzitter hebben we meteen wat ons betreft het verband tussen landbouw en water.

Ik vrees dat het college deze invalshoek niet deelt en dat is jammer, want een zogenaamd topinstituut als de Dairy Campus zou toch zoveel meer kunnen betekenen dan een proeftuin voor stallenbouwers en veevoerfabrikanten? Oude landbouw meneer de voorzitter. We hebben al eerder vandaag over de landbouw gesproken en uitgebreid behandeld dat die in Fryslân niet circulair is.

De Vereniging Circulair Fryslan promoot bij het thema circulaire landbouw: winst uit mest en rest. Mestvergisting dus. Er zijn wat ons betreft twee problemen met mest. We hebben er te veel van en dat komt weer omdat we onze koeien meer voeren dan we van eigen land kunnen produceren en we maken mest in de vorm van drijfmest en dat komt weer door het staltype dat we hebben.

Mestvergisting is een oplossing voor een probleem aan het eind van de pijplijn. Dat is oude economie. We moeten zoeken naar een oplossing aan het begin van de pijplijn. Dat is circulaire economie.

Ik heb in een eerder debat al een motie over mestvergisters ingediend. Het kan zijn dat sommige statenleden in de tussentijd het licht hebben gezien en daarom dien ik een andere variant nog een keer in.

Het college heeft in de startnotitie 3 varianten voorgelegd en wij zijn blij dat het college voor variant 3 kiest. Wij vinden de keuze voor twee unieke selling points te beperkt. Het college kiest voor een hoog ambitienivo en we zijn benieuwd hoe dat in de beleidsbrief tot uiting komt.

En wij zouden graag zien dat het college met concrete suggesties komt voor die delen van de Friese economie die een circulair extraatje nodig lijken te hebben. Graag een reactie

Circulaire economie kan niet samengaan met de huidige wegwerpmaatschappij. Bedrijven moeten weer streven naar kwaliteit en lange levensduur. De toekomst ligt bij leasen, niet bij kopen.

Wij zouden graag zien dat de provincie als bedrijf zelf zoveel mogelijk diensten circulair gaat inkopen. En circulair inkopen betekent eigenlijk dat je niet meer koopt maar leaset. De provincie kan koploperbedrijven belonen door voorwaarden aan aanbesteding te verbinden die bij bedrijven circulaire processen stimuleren. We hebben hierover een motie met betrekking tot het circulaire inkoop- en aanbestedingsbeleid.

Een belangrijke sector in de Friese economie is de bouw. En wij denken dat een fors deel van de bouwcapaciteit in deze provincie zou moeten worden ingezet voor het energieneutraal maken van woningen. Bij de behandeling van de kadernota komen we hier nog uitgebreid op terug.

Vandaag komen we met een motie waarmee we de circulaire bouw willen stimuleren. Het gaat daarbij om het hergebruik van materiaal uit oude gebouwen die gesloopt of opgeknapt worden. Dat gebeurt volgens Urgenda nu nog te incidenteel, maar moet juist heel normaal worden. We kunnen dit stimuleren als launching costumer, maar ook met bijvoorbeeld de Fryske Deal stimuleren dat het opknappen zoveel mogelijk vanuit de circulaire gedachte wordt georganiseerd.

Tenslotte nog dit: De meeste winst zit in het begin van de keten. Focus dus niet alleen op het opwaarderen van afval, maar vooral op het terugdringen van grondstoffengebruik. Bij een focus op het begin van de keten hoort belasting op grondstoffen en einde van bezit. Een ander belastingstelsel maakt het allergrootste verschil, aldus Urgenda. We krijgen een wezenlijk andere economie als we grondstoffen en vervuiling belasten en arbeid niet of nauwelijks. Dit geldt ook voor de belasting op energie: de consument betaalt nu 6 x zoveel belasting op stroom dan op aardgas. Als we elektrificatie willen bevorderen kan dat tegen ons werken.

Helaas heeft de provincie geen enkele zeggenschap over een maatregel die echt het verschil zou kunnen maken tussen oude economie en circulaire economie, namelijk de belasting op arbeid die zou moeten worden vervangen door een belasting op grondstoffen.

Veranderingen op dit gebied zijn voorbehouden aan de Tweede en Eerste Kamer.

Maar wij kunnen wel als provincie aandringen op verandering van het stelsel en daartoe vanuit onze voorlopersfunctie in Fryslân signalen afgeven. Graag een reactie of u dit wilt gaan doen.

Wat misschien wel een mogelijkheid is op dit terrein is een uitbreiding van de provinciale opcenten. In deze provincie zijn de opcenten voor automobilisten voor vier jaar in de week gezet.

Mijn fractie zou zeggen: haal ze er weer uit en besteedt het geld aan voorbeeldprojecten in de circulaire economie.

Graag een reactie.

De motie circulair bouwen is hier na te lezen en de motie om de provincie als launching customer aan te merken hier. De motie tegen mestvergisting is hier na te lezen.