Inbreng bij Uitvoe­rings­kader Wadden­fonds

Voorzitter,

Vorig jaar constateerden wij met de Waddenvereniging dat de Waddenagenda 2050 geen goede leidraad is voor natuurherstel van de Waddenzee. Zonder echte sturing en harde keuzes die de natuur van de Wadden zo hard nodig heeft, zal de Agenda bij mooie woorden blijven. Vandaag constateren wij dat ook het Waddenfonds met het nieuwe Uitvoeringskader te weinig zal betekenen voor de natuur. Toch is het Waddenfonds een enorme pot met geld die aanvankelijk wel was bedoeld om de schade aan de natuur, die aangericht was door gaswinning, te herstellen. Hoe kan het dat dit niet gebeurt?

De belangrijkste reden is dat het Waddenfonds simpelweg niet het mandaat heeft om aan een veelvoud van verstoringen en bedreigingen iets te doen. Mijnbouwbedrijf ONE-Dyas mag gewoon sterk verontreinigd spoelwater en boorgruis lozen. Zeecontainers blijven vallen, defensie blijft vliegen en gaat dat zelfs uitbreiden, gas- en zoutwinning blijft doorgaan, talrijke vervuilingen, veelvuldig baggeren, klimaatverandering, stroomkabels, de verwoestende visserij. Het gaat allemaal maar door. Het klinkt zo mooi dat het Waddenfonds als uitgangspunt heeft dat ecologie niet mag lijden onder economische activiteiten. De realiteit is natuurlijk dat dit nadrukkelijk wél het geval is. Het zijn loze woorden. Er zijn talloze externe bedreigingen. Wij dienen een voorstel van GL mee in om extra inzet te doen om deze waar mogelijk te verminderen.

Voorzitter, beide evaluaties over het Waddenfonds waren positief en wij zien dat veel aanbevelingen goed zijn opgepakt. Wij dienen vandaag een aantal voorstellen in waarmee wij de impact van het Waddenfonds op natuurherstel willen vergroten. Wij missen namelijk een aantal belangrijke punten.

Ten eerste ontbreekt focus. Er zijn zoveel ambities en doelspecificaties dat het zonder sturing makkelijk is te verzanden en dan ligt op de loer dat het geld op is zonder dat het gewenste eindresultaat is bereikt. Wij vinden het een gemiste kans dat ten tijde van de evaluaties van geen enkel project duidelijk is wat het effect is geweest op de vier hoofddoelen van het Waddenfonds. Tegen de tijd dat dit allemaal is uitgezocht, zijn de resterende gelden verdeeld en loopt het fonds ten einde. Dan is bijsturing te laat. Dat lijkt ons de verkeerde volgorde.

Hoewel het Waddenfonds zich niet herkent in de kritiek van journalistenplatform Investico dat het Waddenfonds een grabbelton is, zien wij wel degelijk dat zonder een duidelijke focus op een einddoel, het geld gewoon verdampt zonder groot effect. Op dit moment schiet het Waddenfonds met losse flodders. In de evaluatie wordt terecht de vraag gesteld wanneer het Waddenfonds klaar is, want op dit moment ontbreekt een helder streefbeeld. Het bevreemd ons dat dit bij de oprichting van het Waddenfonds niet is gebeurd. Wij dienen vandaag een voorstel in om deze focus alsnog aan te brengen, door in het Uitvoeringskader als einddoel in 2026 op te nemen “het streven naar grootschalig voedselwebherstel.” De motie wordt mee ingediend door GrienLinks, D66 en SP.

Onze andere voorstellen zijn erop gericht om dit einddoel te realiseren:

Wij dienen een motie in om met spoed een kennisprogramma voor een sterk en veerkrachtig voedselweb te ontwikkelen. Voorzitter, één van de top 6 aanbevelingen uit de evaluatie is, om kennisvragen met spoed uit te werken tot een kennisprogramma dat gericht is op het versterken van de hoofddoelen van het Waddenfonds. Uit de evaluaties blijkt dat er aanmerkelijk minder budget en projecten zijn voor een duurzame kennisinfrastructuur. Wetenschappers van o.a. de Rijksuniversiteit Groningen benadrukken het grote belang van een kennisprogramma voor de realisatie van een sterk en veerkrachtig voedselweb. Op dit moment is niet concreet uitgewerkt wat specifiek wordt verstaan onder een sterk en veerkrachtig voedselweb. Het doel van een sterk en veerkrachtig voedselweb staat op gespannen voet met de blijvende aanwezigheid van de visserijsector in de Waddenzee . Een goed kennisprogramma is een absolute voorwaarde om natuurherstel mogelijk te maken en de visserijactiviteiten hierop aan te passen. De motie wordt mee ingediend door GrienLinks, D66 SP.

Wij dienen twee voorstellen in om het gebied te beschermen tegen de visserijsector. Volgens wetenschappers is de visserij een van de grootste externe bedreigingen voor het ecosysteem van de Waddenzee. De visstand is minder dan 10 procent van wat het ooit was en door bijvangst dreigt de Waddenzee de functie van kraamkamer voor het onderwaterleven grotendeels te verliezen. Uit de evaluaties blijkt dat, wat het verduurzamen van de visserij betreft, er nog vrijwel geen sprake is van vermindering van bijvangst en vermindering van bodemberoering. De inspanningen vanuit het VisWad convenant zijn niet goed genoeg. Voor de Partij voor de Dieren is de enige echte oplossing voor natuurherstel het stoppen met alle visserij. Wij dienen daarom een voorstel in om desnoods in samenwerking met het Rijk toe te werken naar het 100% opkopen van garnalenvissers in het Waddengebied en het innemen van (slapende) vergunningen uiterlijk in 2027. Daarbij dienen we ook een amendement in om geen viskwekerijen toe te staan in het gebied.

Voorzitter, wij zien niet gebeuren dat het politieke besluit van de 50-50 verdeling van gelden tussen economie en ecologie wordt losgelaten, al zouden we dat het liefste zien. Toch zien wij dat er ook binnen de afgesproken 50-50 verdeling van gelden over ecologie en economie er kansen liggen om de natuur verder te versterken. Wij dienen daarom een amendement in om bij de keuze van economische projecten zoveel mogelijk voor projecten te kiezen die een win-win opleveren voor zowel economie als ecologie. Dit amendement wordt mee ingediend door GrienLinks, GL, D66 en SP.

Tot slot Voorzitter, één van de aanbevelingen uit de evaluatie is om de huidige invulling van het Algemeen Bestuur Waddenfonds te herzien. In Fryslân en Groningen staan Provinciale Staten op afstand van het Waddenfonds, waardoor het lastiger is voor de Staten om hun kaderstellende en controlerende taak uit te voeren. Wij steunen de motie van de SP om, conform artikel 6.2 van de gemeenschappelijke regeling en naar het voorbeeld van Noord Holland, ook voor Fryslân Statenleden te leveren voor het Algemeen Bestuur.

Voorzitter, tot zover mijn inbreng.